Ruch to podstawa… diety!
– Podstawą nowej piramidy zdrowego żywienia z 2016 r. są różne formy aktywności fizycznej, a nie konkretne produkty spożywcze – oświadczył podczas Narodowego Kongresu Żywieniowego w Warszawie w 2016 r. dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia, prof. Mirosław Jarosz1.
Wcześniej ruchu w piramidzie nie było, a zmiana jest efektem wnikliwych obserwacji konsumpcyjnych zwyczajów Polaków i wpływu żywienia na zdrowie: zdaniem dietetyków, powinniśmy znacznie częściej niż dotychczas uprawiać sport2. Ta nowa wersja piramidy zgodna jest z najnowszymi zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia.
Jak podkreśla prof. Mirosław Jarosz, ważny jest każdy rodzaj aktywności, zarówno bieganie i jazda na rowerze, jak również spacery oraz wchodzenie po schodach. Niezmiernie istotne jest, aby żeby wysiłek był regularny i trwał najlepiej 30-45 minut dziennie3.
Chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że sport jest niezmiernie ważny. Gdy więcej się ruszamy, szczególnie na świeżym powietrzu – dotleniamy się, lepiej się czujemy. Korzyści jest dużo więcej.
Liczne badania udowadniają, że to styl życia i zachowania ludzkie w największym stopniu są odpowiedzialne za zdrowie człowieka. Badacze też są zgodni co do tego, że wzory zachowań kształtują się w okresie dzieciństwa i dorastania4. Wyobraź sobie, że istnieją również badania naukowe, które jednoznacznie potwierdzają, że szybkie chodzenie może zmniejszać ochotę na czekoladę5! Takich i podobnych badań jest cała masa, współcześnie najlepiej został udokumentowany związek ze zdrowiem czterech podstawowych zachowań: sposobu odżywiania, palenia tytoniu, picia alkoholu oraz aktywności fizycznej6. Naukowcy od lat badają związek między mniejszą aktywnością fizyczną a wzrostem rozpowszechnienia otyłości. Do dziś jednak nie rozstrzygnęli do końca, czy brak aktywności jest przyczyną czy następstwem otyłości. Być może osoby otyłe nie uprawiają sportów z powodu takich czynników, jak wstyd, piętno lub dyskomfort w czasie ćwiczeń. Tak czy inaczej, ruch może przynieść korzyść osobom otyłym, sprzyjając chudnięciu, podtrzymując spadek masy ciała i poprawiając ich stan zdrowia lub samopoczucie7.
Jeśli chodzi o żywność, to najważniejsze według nowej piramidy są warzywa i owoce. Dziennie powinniśmy spożywać co najmniej 400 g tych produktów. Kolejną grupą produktów są produkty zbożowe, szczególnie pełnoziarniste, czyli z pełnego przemiału. Następne miejsce zajmuje nabiał, a dopiero na piątym miejscu są produkty mięsne, ryby i jaja oraz produkty z warzyw strączkowych. Na samym szczycie piramidy znajdują się tłuszcze. Ograniczać powinniśmy przede wszystkim spożycie tłuszczów zwierzęcych. Czego nie zawiera piramida? Cukru i słodyczy – ich po prostu unikajmy!
***
Piramida zmieniała przez lata
Pierwsza piramida żywienia została opracowana w 1992 r. w Stanach Zjednoczonych i miała na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa amerykańskiego na temat prawidłowego żywienia. U jej podstawy znajdowały się produkty zbożowe, wyżej warzywa i owoce, produkty pochodzenia zwierzęcego, jak również orzechy, suche nasiona roślin strączkowych i jaja. Wierzchołek piramidy tworzyły tłuszcze i słodycze. W 2005 r. Amerykański Departament Rolnictwa zmienił postać piramidy (wprowadził pionowy podział) i wprowadził do grafiki postać człowieka chodzącego po schodach, co miało zachęcić społeczeństwo do aktywności fizycznej. Produkty zbożowe podzielone na pełnoziarniste i niepełnoziarniste. Również w 2005 r. Amerykanie stworzyli Harwardzką piramidę zdrowego żywienia, u podstaw której znalazła się aktywność fizyczna. Pierwsza polska piramida powstała w 1995 r. na wzór amerykańskiej piramidy z 1992 r. i uwzględniała pięć grup produktów: produkty zbożowe, warzywa, owoce, mleko i produkty mleczne, mięso. W 2009 r. Instytut Żywności i Żywienia dodał do piramidy (ale poza nią, poniżej podstawy) aktywność fizyczną. Wówczas jeszcze najważniejszymi produktami spożywczymi były produkt zbożowe8.
Źródło:
Karolina Osińska-Marcińczyk, Dietetyczne rewolucje. Twój przewodnik, Wydawnictwo KOM, Świdnica 2018.
Foto: Karolina Osińska-Marcińczyk
Przypisy:
1 Zbigniew Wojtasiński, Aktywność fizyczna podstawą nowej piramidy zdrowego żywienia, Polska Agencja Prasowa, http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C408100%2Caktywnosc-fizyczna-podstawa-nowej-piramidy-zdrowego-zywienia.html.
2 Marta Tomaszkiewicz, Rewolucja w dietetyce 2016. Co robisz źle?, Newsweek.pl, http://www.newsweek.pl/nauka/nowa-piramida-zdrowego-zywienia,artykuly,378359,1.html.
3 Zbigniew Wojtasiński, Aktywność fizyczna…, op. cit.
4 Magdalena Zadworna-Cieślak, Nina Ogińska-Buli, Zachowania zdrowotne młodzieży – uwarunkowania podmiotowe i rodzinne, Wydawnictwo Difin SA, Warszawa 2011, s. 7.
5 Jane Ogden, Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011, s. 165.
6 Magdalena Zadworna-Cieślak, Nina Ogińska-Buli, Zachowania zdrowotne…, op. cit., s. 19.
7 Jane Ogden, Psychologia odżywiania się…, op. cit., s. 165.
8 Beata Całyniuk, Elżbieta Grochowska-Niedworok, Agnieszka Białek, Natalia Czech, Anna Kukielczak, Piramida żywienia – wczoraj i dziś, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2011, 92(1), s. 20-24.
