Agresja wśród młodzieży licealnej

Polska szkołajest przepełniona agresją. To rywalizacja – zdaniem prof. Tadeusza Pilcha -prowadzi do narastania konfliktów[1]. Badacze z całego świata przedstawiają swoje poglądy na genezę powstawania zachowań agresywnych wśród młodzieży.

 

Sygnały płynące z wielu źródeł potwierdzają, że agresja jest zjawiskiem występującym coraz powszechniej w kontaktach rówieśniczych. Wyniki badań i doniesienia ze środków masowego przekazu jednoznacznie wskazują, że duży odsetek (około 30%) dzieci i młodzieży w wieku szkolnym deklaruje doświadczanie jakiejś formy przemocy w relacjach z rówieśnikami, a nieco mniejsza grupa (około 10-25%) przyznaje się do jej stosowania[2].

Rozwój jednostki ludzkiej to wypadkowa różnych sił: zarówno o charakterze biologicznym (jako efekt dojrzewania organizmu), jak i o charakterze społecznym (jako efekt uczenia się pod wpływem stymulacji płynącej z otoczenia)[3].

 

Teorie związane z przemocą i agresją wśród młodych ludzi

Człowiek nie tylko ulega wpływom środowiska, ale też na to środowisko oddziałuje. W przypadku agresji stosunek ludzi do tego zjawiska jest związany z silnymi emocjami, co wpływa na naukową interpretację agresji. I tak na przykład w psychologicznych teoriach agresji badacze skupiają się na bezpośrednim opisie zachowania agresywnego, a mniejsza uwagę zwracają na społeczny kontekst tych zachowań. W socjologicznych teoriach konfliktu społecznego zaś analizują społeczne uwarunkowania doprowadzające do zachowań agresywnych, zwłaszcza zbiorowych, zatrzymując się w momencie stwierdzenia, że zachowania takie miały lub będą miały miejsce[4].

Henryk Pietrzak teorie agresji indywidualnej dzieli na:

• teorie instynktu agresji;
• teorie tłumaczące zachowania agresywne podłożem organicznym;
• teorie psychospołeczne;
• teorie „agresji konstruktywnej;
• teorię agresji jako przystosowania społecznego;
• psychologiczną teorię agresji.

Powszechne przekonanie o agresywności człowieka w kontaktach z innymi ludźmi zostało usankcjonowane w psychologicznych koncepcjach agresji, z których każda kładzie nacisk na inne wykryte i ustalone prawidłowości, sprowadzone jednakże wprost lub pośrednio do kontekstu interpersonalnego[5].

Pogląd Leonarda Berkowitza i Alberta Bandury mówi, iż do przejawiania agresji dochodzi wskutek interakcji:

• wrodzonego popędu,
• wyuczonych sposobów kontroli zachowania,
• cech sytuacji społecznej[6].

Teorii agresji jest jeszcze więcej. Neurofizjolodzy stoją na stanowisku, że agresja zależy od procesów neuronalnych i to podrażnione ciało migdałowate w mózgu wywołuje ostry atak agresji. Wspomniany wcześniej Berkowitz badał, jak ból, niewygoda, upał i długotrwałe życie w ubóstwie wpływają na agresję. Istnieją także koncepcje agresji dla podtrzymania wysokiego statusu społecznego[7].

 

Skąd się bierze agresja?

Wpływ na jej powstawanie mają:

• zaburzone kontakty uczuciowe z najbliższym otoczeniem, które stanowią frustrację potrzeb, jak potrzeba kontaktu z innymi osobami, uznania, miłości itp.,
• tolerancja wobec zachowań agresywnych – takie zezwalanie na agresję może być uważane za pozytywne wzmocnienie – nagrodę, polegające np., na rozładowaniu napięcia emocjonalnego, a niepozwalanie na agresję na wzmocnienie negatywne – karę,
• dostarczanie modelu zachowań agresywnych, które zgodnie z koncepcją społecznej teorii uczenia rozumiane jest jako obserwacja, naśladowanie i identyfikowanie się z agresywnymi modelami[8].

A może największy wpływ mają media? Przecież dzieci uczą się zachowywać – obserwując innych[9]. A jeszcze w połowie XX w. uważano, że środki masowego przekazu jedynie wzmacniają pewne cechy czy zachowania. Obecnie wiele wskazuje na to, że one kształtują zarówno nowe cechy osobowościowe, jak i zmieniają te już istniejące[10].

Tomasz Goban-Klas twierdzi, że długotrwałe badania nad efektami komunikowania masowego nie świadczą o nadzwyczajnej skuteczności przekazów masowych, a konsekwencje odbioru zależą bardziej od warunków społecznych oraz osobowości odbiorcy niż od samego przekazu[11]. Z kolei amerykański badacz, George Gerbner, zauważył szczególną rolę, jaką w kulturze XX w. odgrywała telewizja. To medium, obecne w codziennym życiu dzieci, nastolatków i dorosłych, niewątpliwie wpływa na ich sposób myślenia o świecie i postawy, a w konsekwencji także ich działania[12].

 

Karolina Osińska-Marcińczyk

Przypisy:

 

Tagi:

 

 

[1] L. Jastrzębska, Źródła agresji, „Głos Nauczycielski” 1997, nr 18, s. 5.

[2] K. Borzucka-Sitkiewicz, Środowiskowe uwarunkowania agresywnych zachowań młodzieży (jako wyznacznik oddziaływań profilaktycznych i interwencyjnych), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2010, s. 7.

[3] A. Brzezińska, Społeczna psychologia…, op. cit., s. 189.

[4] H. Pietrzak, Agresja, konflikt…, op. cit., s. 5.

[5] H. Pietrzak, Agresja, konflikt…, op. cit., s. 13-54.

[6] H. Hamer, Psychologia społeczna…, op. cit., s. 187-188.

[7] H. Hamer, Psychologia społeczna…, op. cit., s. 188-196.

[8] D. Wójcik, Środowisko rodzinne a poziom agresywności młodzieży przestępczej i nieprzestępczej, Państwowa Akademia Nauk, Warszawa 1977, s. 22.

[9] T. Bach-Olasik, Oddziaływanie telewizji na zachowania agresywne dzieci i młodzieży, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 1993, nr 2, s. 57.

[10] D. Kubicka, Społeczno-poznawcza teoria komunikacji masowej Alberta Bandury, [w:] D. Kubicka, A. Kołodziejczyk, Psychologia wpływu mediów. Wybrane teorie, metody, badania, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2007, s. 58.

[11] T. Goban-Klas, Komunikowanie i media, [w:] Z. Bauer, Z. Chudziński red.), Dziennikarstwo i świat mediów, Wydawnictwo Universitas, Warszawa 2000, s. 25.

[12] A. Kołodziejczyk, Teoria kultywacji w badaniu skutków oglądania telewizji, [w:] D. Kubicka, A. Kołodziejczyk, Psychologia wpływu…, op. cit., s. 75.

Zapisz